Wat zijn etherische oliën?

Het woord etherisch klinkt velen van ons een beetje zweverig in de oren. Alsof het gaat over iets wat niet helemaal van deze aarde is. En het interessante is dat dit ook klopt. Het rijk van de etherische oliën bevindt zich op de grens tussen aarde en kosmos. Dat lijkt nogal ver weg, maar we betreden dat rijk regelmatig zonder dat we daar erg in hebben.

Het is niet zozeer de fysieke vorm, maar de geur van de plant waardoor je als niet-wetenschapper toch met grote zekerheid kunt weten: dit is lavendel, of dat is rozemarijn. Je zit dan al middenin het terrein van de etherische oliën.

Lucht van de hemel

‘Etherisch’ stamt van het Griekse woord ‘aither’. Letterlijk betekent aither: ‘lucht van de hemel.’ Kennelijk waren de Grieken er veel vanzelfsprekender van overtuigd dan wij dat er buiten onze aarde nog een directe invloedssfeer zou zijn. Zij gingen ervan uit dat er een gebied is waar de aarde zijn werkzaamheid verliest en de kosmos zich laat gelden. Met ‘aither’ duidden zij die onderste laag van de kosmos aan.

Met welk gebied hebben we hier nu eigenlijk te maken? Niet meer met de aarde dus. De aarde is het gebied waar de plant zich wortelt. Daar heerst vastheid, stevigheid en verdichting. Een plant houdt zich echter niet bij de aarde. Onder invloed van de warmte van de zon dijt hij uit en begeeft zich steeds meer naar de kosmos. De plant wordt ijler, krijgt kleur en stijgt als het ware boven zichzelf uit. Hij vormt nu geen stoffen meer die te maken hebben met het aardse en het vaste. Hij vormt substanties die verwant zijn met de lucht, met warmte en met licht: etherische oliën. Deze etherische substanties gedragen zich ‘luchthartig’, zoals dat in de luchtsfeer betaamt: ze smelten, vergeuren of verdampen.

Destillatie

Het zal duidelijk zijn dat het bijzonder moeilijk is deze vluchtige, onzichtbare stoffen te pakken te krijgen opdat je ze in een flesje kunt doen. Je moet ze los zien te maken van de overige stoffen, en dat bereik je door middel van destillatie. Hiervoor wordt een manshoge ketel gevuld met bijvoorbeeld lavendel. Met hete waterdamp worden de geurstoffen, dus de vluchtige etherische oliën, uit de plant gedestilleerd. Voor een paar druppels lavendelolie heb je grote hoeveelheden van de plant nodig, vandaar dat deze oliën bijzonder kostbaar zijn.

Hoewel etherische oliën het meest worden gewonnen uit het bovenste gedeelte van een plant, dus de bloem, de vrucht of het zaad, kunnen het bij bepaalde planten ook de blaadjes zijn die etherische olie leveren. Dat zie je bijvoorbeeld bij kruiden als melisse, pepermunt, majoraan en rozemarijn. Een kaneelstokje echter bevat ook veel etherische olie, terwijl het hier gaat om de bast van de kaneelplant. Soms ook zit etherische olie vooral in de schil, zoals bij citrusvruchten.

Heilzame werking

Etherische oliën worden zowel in geneesmiddelen als in lichaamsverzorgingsproducten verwerkt. Wat de geneesmiddelen betreft kun je bijvoorbeeld denken aan pepermuntolie, die vroeger vooral werd gebruikt om gal op te wekken. Salie- en eucalyptusolie genezen ontstekingen van het slijmvlies in de mond; etherische oliën uit dennennaalden helpen bij problemen met de ademhaling.

In producten voor lichaamsverzorging spelen ze eveneens een belangrijke rol. Allereerst natuurlijk vanwege hun verrukkelijke geur. Een dennennaaldenbad zou lang zo aangenaam niet zijn als je de geur van dennennaalden zou moeten missen. Etherische oliën zijn ook nog om andere redenen vrijwel onmisbaar in natuurlijke verzorgingspreparaten. Ze verlevendigen en prikkelen de huid, zodat er een intensievere doorbloeding plaatsvindt. Niet alleen kan onze huid nu beter worden gevoed, ook de afvoer van stofwisselingsproducten gebeurt daardoor sneller en effectiever.

Zou je etherische oliën echter onverdund gebruiken, dan zou de huid daar veel te sterk door worden geprikkeld, met allergische reacties als gevolg. Daarom wordt bij huidverzorgende producten vrijwel altijd de hulp ingeroepen van basisoliën als zonnebloemolie, amandelolie of jojobaolie. Basisoliën geven precies de omhullende, verzorgende warmte die de huid nodig heeft om te kunnen floreren, terwijl etherische oliën haar verlevendigen en op een positieve manier prikkelen. Etherische oliën vormen dus in meerdere opzichten de kroon op de schepping.