Soefisme: de weg van het wetende hart

Tijdens één van de voordrachten die ik volgde, kwam het onderwerp "Soefisme" naar boven. Aangezien ik er nog nooit van had gehoord, dacht ik dat er nog meer samen met mij, dit niet kennen... Ik ben het gaan opzoeken en ik kwam onderstaande tekst tegen.....

Het soefisme is direct, eenvoudig, menselijk en spiritueel tegelijk. Het komt voort uit de islam en het heeft de Koran als uitgangspunt. In zijn boek `Het wetende hart’ legt Kabir Helminski uit dat het zeker geen exotische cultus is. `Soefisme is een proces van het herontdekken van de menselijke norm om zo te komen tot ons volledige menszijn.’Het is deze zin waar het hele boek om draait: Helminski, een van de belangrijkste soefi’s van onze tijd, legt uit wat de menselijke norm is en wat volledig menszijn in soefi-ogen inhoudt. Hij schetst de weg van verdieping en transformatie om tot die volledigheid te kunnen komen.

Het bijzondere aan het soefisme is dat het in een aantal opzichten oosterse en westerse tradities integreert. `Het erkent, evenals de oosterse tradities, het belang van diepe contemplatie en meditatief bewustzijn. En het kijkt net als deze tradities voorbij de uiterlijke schijn naar de wezenlijke eenheid van het zijn’. In essentie heeft het soefisme veel weg van de Advaita Vedanta en van het Mahayana Boeddhisme. Maar daarnaast hecht het soefisme evenveel waarde aan zelfbewustzijn van de mens, aan persoonlijke ervaringen en een persoonlijke band met het goddelijke, zoals we dat in het westen meer benadrukt zien. Voor de soefi is het van belang te beseffen dat we mens zijn en dat we als mensen onze individualiteit moeten ontwikkelen. We moeten beseffen dat we op elkaar aangewezen zijn, creatief moeten zijn en sociaal rechtvaardig. Het spirituele pad van de mens staat bij de soefi’s dus niet tegenover de wereld, maar moet plaatsvinden midden in het maatschappelijke leven, de familie of het huwelijk. Met andere woorden: ‘Het hoogste wat er op spiritueel gebied te bereiken valt is mogelijk voor iemand die zijn leven als mens ten volle leeft. Het leert dat afzondering, ascetisme, celibaat, kloosterleven en religieus professionalisme geen vereiste en zelfs niet wenselijk zijn voor het bereiken van de spirituele verwezenlijking van het individu en spirituele welzijn van de maatschappij’, aldus de auteur.

Juist de verbinding tussen spiritualiteit en het leven van alledag maakt ons héél. Deze verbinding ligt in `het wetende hart’, een hart dat vol liefde met het goddelijke verbonden is en van daaruit wat het in het dagelijkse leven met al zijn gewone problemen en instinctieve neigingen moet doen en laten. Een eenzijdige nadruk op de materiele kant van het bestaan en op het belang van het individu, zo prominent in het westen, schept van de mens slechts een in zichzelf verdeelde karikatuur die beland is in een negatieve spiraal en steeds verder weg raakt van het spirituele. Kabir geeft in zijn boek regelmatig kritiek op onze leefwijze. `We aanbidden het lichaam, maar heiligen het niet.’Of: `In wezen is de zin van ons leven herleid tot een onbewuste gedragscode: je moet een baan zien te vinden waardoor je kunt kopen wat je wilt om met een minimum aan pijn door het leven te gaan.’ Leuk als je twintig bent misschien, maar het geeft geen antwoord op levens - en zingevingsvragen.

Kabir is ook niet mals in zijn kritiek op onze westerse `oplossingen’ voor dit probleem. De groeiende onvrede met de genoemde gang van zaken geeft veel mensen een gevoel van falen, teleurstelling of onrust. Als je de individuele persoon als de primaire werkelijkheid ziet, dat zoek je oplossingen op het horizontale vlak. Dat is in de ogen van Kabir de valkuil van de New Age beweging: `…troost bij verdriet, het verlichten van stress door mystieke fopspenen…manieren om een aantrekkelijker en interessanter mens te worden of aanleren hoe je het leven naar je hand kunt zetten door magische kennis is het voornaamste wat een New Age centrum te bieden heeft. Veel daarvan is te verdelen in drie categorieën: de pleister op de wonde (gevoel-van-eigenwaarde-seminars, meditatie voor stress-management); gereedschap voor doe-het-zelvers van de werkelijkheid (affirmaties, creatieve visualisaties); narcotica voor de spiritueel verslaafden (technieken om extase op te wekken, recreatieve tantra, het vertroetelen van het lichaam).’ De toon van het boek is overigens allerminst anti New Age, integendeel. Kabir schrijft vol liefde en warmte en is vanuit zijn betrokkenheid op zijn medemens duidelijk in zijn stellingen. Ik weet hoe belangrijk voor veel mensen de dingen zijn die ze leren in nieuwetijdscentra en cursussen, maar zie ook hoe velen ergens stagneren en blijven zoeken. Juist voor die mensen wijst Kabir op onze verkeerde manier van kijken: `We zijn de afgelopen decennia het woord holistisch gaan gebruiken. Het kreeg de betekenis van het nuttigen van natuurvoeding of het doen van stressverminderende technieken en lichaamswerk in de psychotherapie. We vinden het holistisch om zemelen niet van graankorrels, de geest niet van het lichaam en het individu niet van de natuur te scheiden. Maar er is een heelheid die veel meer omvat, waarbij je het individu ziet als deel uitmakend van de heelheid van het Bestaan.’Hij legt uit hoe het soefisme ziet dat er een continuïteit bestaat tussen de kern van ons individuele bewustzijn en alle niveaus van Zijn. In zijn boek geeft Kabir een uitgebreide toelichting op de ideeën en achtergronden van het soefisme en reikt hij ons methoden aan om het pad van de soefi te betreden.

Degenen die zich al lang met vergelijkende godsdienstwetenschap bezighouden, zullen in de leringen en aanwijzingen veel ontdekken dat ook elders een belangrijke rol speelt. Zo is een van de technieken dat je je leeg maakt en in contact met de essentie of het goddelijke komt door rustig te zitten en je te concentreren op de naam Allah en deze telkens weer te herhalen, tot je in een andere staat komt. Dit lijkt sprekend op het je concentreren op een mantra, zoals onder meer bij Transcendente Meditatie gebruikelijk is. Het soefisme is er niet op uit om technieken te claimen of de enige weg te willen zijn. Het boek laat wel zien dat het belangrijke weg is. Kabir schrijft aan het einde dat soefisme niets meer of minder is dan het ervaren van onze goddelijke essentie. Het heeft tot doel om gewapend met kennis en spirituele nuance een cultuur van liefde in het leven te roepen.